Bij Happinez zag ik een interview met Mo Gawdat, een Google topman. De link vind je onderaan deze blog. Door een medische fout verloor hij zijn 21 jarige zoon en is hij is gaan nadenken over de logica van geluk (titel van zijn boek). Bijzonder vind ik dat hij een technicus is en op een technische en logische wijze heeft gekeken naar de logica van geluk. Zijn uitspraken zijn herkenbaar binnen de principes van ACT (Acceptance en Commitment therapy), die ik zelf als ACT-therapeut heel natuurlijk toepas. Behalve dat ik het interview graag wil delen, zette het me ook aan om hier iets te schrijven over hoe ik het zie. Want ik heb ook een visie. Geen uitgesproken bijzondere vind ik zelf en waarschijnlijk ook geen unieke, (denk ik, er is en wordt al zoveel geschreven), maar wel een voor mij heel vanzelfsprekende en eerlijke visie.
Hoe leef je een gelukkig leven?
Het is niet alleen Mo Gawdat die schrijft over geluk. Tegenwoordig word er veel geschreven over de beleving van gelukkig zijn. Zo heb je bijvoorbeeld Eckhart Tolle, met zijn bestseller “Een nieuwe aarde (2005)”, over spiritualiteit en je onderbewustzijn, over beter en intenser leven. Maar bijvoorbeeld ook Brené Brown, die als Amerikaanse onderzoekster en wetenschapper onderzocht wat maakt dat mensen meer of minder gelukkig zijn, haar bestseller is “De kracht van kwetsbaarheid (2012)”. En onze eigen Guido Weijers gaat het land rond met zijn “masterclass over geluk”. De vraag wanneer heb je een gelukkig leven, een zinvol en goed leven, is van alle tijden. En het lijkt me iets van deze tijd (en ook hoognodig) dat de illusie van de maakbaarheid van het leven ter discussie wordt gesteld. Want dat is steeds het thema bij alles wat er geschreven wordt over gelukkig leven. Tegenslag en pijn horen bij het leven en zouden omarmt moeten worden, omdat het ons sterker maakt en nodig is om verder te ontwikkelen.
Maakbaarheid van het leven?
In de tijd waarin wij nu leven is er overal de boodschap dat jouw leven maakbaar zou zijn. Veel informatie krijgen wij daarover. Bijvoorbeeld waar je kanker van kunt krijgen en wat je allemaal kunt doen om het te voorkomen. Of over hoe je lang en gezond kunt leven, wat je dan zoal moet doen, moet eten en hoeveel je moet bewegen. En ook welke mind-set je zou moeten hebben. Of hoe je eruit zou moeten zien, dat kleine borsten groter gemaakt kunnen worden, of grote borsten kleiner, of je brede heupen smaller, of je neus rechter. Welke diploma’s garantie zouden geven op een goede baan etc. etc. Het lijkt allemaal maakbaar, je gezondheid, je carrière, je uiterlijk. Allemaal gericht op onze behoefte naar controle, naar zekerheid en geluk. Maakbaar geluk? Er is dus ook een tegengeluid. Het leven is niet maakbaar! En komen er antwoorden op hoe je gelukkig kunt leven als het maakbaar zijn van je leven niet lukt zoals je verwacht had, of jou misschien zelfs beloofd leek. Want ondanks alles wat je deed, kreeg je toch kanker, of ben je nog steeds niet tevreden met je uiterlijk en kreeg je toch geen vaste baan. Of je had er één, kreeg kanker en verloor die vaste baan…. Ook als het leven niet maakbaar blijkt, is er daarvoor weer een hele markt. Allerlei coaches, stromingen en boeken zoals hierboven genoemd. Goed bedoeld hoor, en zeker ook veel waardevols daarbij, maar het is wel weer veel. Zo veel, dat het onmogelijk wordt om uit te vinden wat dan het beste is, wie de waarheid in pacht heeft. We zien door de bomen het bos vaak niet meer. En dan heb je ook nog dat alles wat wordt bedacht, na een tijdje weer achterhaald blijkt te zijn. Het leven is dus helemaal niet zo maakbaar als men ons wil laten denken, of zoals we zelf zouden willen dat het was.
Hoe ik het zie. Alles is betrekkelijk, niets is zeker.
Dat leerde ik al vroeg. Wat ik vroeger dacht en vond, vind ik nu anders. Overtuigd de liefde van mijn leven gevonden te hebben, bleek het achteraf toch niet zo te zijn. Na een halve eeuw geleefd te hebben, zie ik dat ik ben veranderd, me heb ontwikkeld. Uiterlijk en innerlijk. Goed of slecht? Ik weet het niet, dat zal wel weer achteraf blijken. Wanneer, zoals Eckhart Tolle zou zeggen, mijn toekomst mijn heden is geworden. Ik zal het, zoals steeds, gewoon moeten doen met wat het is. Belangrijk is dat ik er tevreden mee ben, er vrede mee heb. Dat klinkt misschien egoïstisch, maar dat is het niet hoor. Ik kan alleen maar tevreden met mezelf en mijn leven zijn, als ik ook iets kan betekenen voor anderen. En mijn kracht om het allemaal vol te houden, waar ik mezelf ook weleens over verbaasd heb, is dat ik schoonheid kan ervaren in zoveel dingen. Doordat ik gewoon hou van mensen, van de natuur, van creativiteit en het leven, onvoorwaardelijk. Zoals Mo Gawdat dat ook treffend zegt in het interview. En ook omdat ik net als Brené Brown een meetlat had voor mezelf. En ik mijn compassie kon verdiepen met zelfcompassie en mijn kwetsbaarheid als kracht ging zien, na mijn “mental breakdown” (term die Brené voor haarzelf gebruikt in haar TED talk).
Zoeken naar de zin van het leven is de zin van het leven.
Ik schreef toen ik jong was een gedicht. De aanleiding was een verbroken relatie en een identiteitscrisis, ik was ergens in de 20. Het was (en is nog steeds) mijn persoon, mijn aard, dat ik nadenk over het leven, het filosoofje in mij.
Ik schreef toen:
Zal het me lukken, ooit eens, ergens?
Of is het zoeken, nooit vinden, nergens?
Waarom, waarvoor, waardoor?
Wat is de reden dat ik in dit leven hoor?
Niet altijd even leuk, ellende en verdriet
Liefde, vrede en harmonie, dromen, meer niet?
Radeloos zoeken naar de zin van het leven
Soms daarbij de moed opgeven
Zal het me lukken, ooit eens, ergens?
Of is de zin, zoeken, nooit vinden, nergens?
Het zoeken is volgens mij de zin, zoeken en geen antwoord vinden. Waarom ben ik hier, waarom overkomt me dit, waarom zijn de dingen zoals ze zijn, waar heb ik of anderen dit aan verdiend? Hoe zit dat met toeval, bestaat het nu wel of niet? Geen antwoorden, althans geen onomstotelijke voor mij. En hoe zit het dan als er geen antwoorden zijn? Hoe komt het dan dat ik ondanks het niet hebben van antwoorden, toch die diepe innerlijke behoefte heb een zinvol leven te leiden. En die innerlijke passie om te leren, te ontdekken en te groeien. En wanneer voel ik eigenlijk dat het goed is? Net als Mo Gawdat, ontdekte ik dat het de kleine basale dingen zijn, de verbinding met anderen en het leven zelf. En de voortgang, de groei uit de ervaringen van het leven. De schoonheid van de natuur en mensen en het gelukzalige gevoel die het me geeft als ik die schoonheid ervaar, daaronder ook mijn herinneringen die ik koester, net zoals Mo met zijn herinneringen aan zijn zoon. En dingen ontdekken en leren geven mij een gevoel van gelukzaligheid. Samen met de liefde die ik voel, zoals voor mijn kinderen, mijn andere dierbaren, voor mensen in het geheel en mijn liefde voor schoonheid. Vaak in hele kleine dingen zichtbaar, voelbaar, of hoorbaar. Dat gevoel is wat het leven fijn maakt, ook al blijven er momenten van pijn en verdriet.
Het ene kan niet zonder het andere
Wat Mo minder duidelijk aangeeft in het interview (misschien wel in zijn boek?), maar wel van belang is bij hoe ik het zie:
Voor beide, gelukkig en ongelukkig voelen, is het gevoel toelaten noodzakelijk. Alleen als je erg gehecht was aan iets of iemand, kan het verliezen daarvan je heel veel pijn doen. En als je de pijn niet toelaat en dus geen manier vind om ermee om te kunnen gaan, zul je ongemerkt je ook niet meer zo open stellen en gehecht kunnen raken aan iets of iemand. Dus…… kun je het ene niet, kan ook het andere niet. En voel je veel en intens, dan zijn ook beide soorten gevoelens intens. Verder dat het volgens mij ook gaat over de juiste balans. Want we controleren onze emoties met ons verstand. Dat is nu eenmaal de aard van de mens. Je gevoelens afvlakken, jezelf inhouden of ook je gevoelens groter maken doe je bewust of onbewust met je verstand. “Alsmaar blijven janken”, een uitspraak van Guido, “Niet imperfect mogen zijn”, een uitspraak van Brené Brown.
Onze aard en die van onze samenleving
Mo, Guido, Brené en Eckhart hebben het ook allemaal op hun eigen manier over de verwachtingen die we hebben van het leven. En dat we die minder zouden moeten hebben, om gelukkiger te kunnen leven. En als ik dan naar onze huidige samenleving kijk. De stress, de druk, de hoge verwachtingen die niet alleen jijzelf van het leven hebt, maar die anderen ook over jou prestaties en leven hebben…… Een sabbatical zoals Guido Weijers deed is voor menigeen helemaal niet mogelijk. En je kunt als ouders je kind misschien leren om met minder tevreden te zijn, minder gehecht te zijn aan materialistische dingen en met meer tegenslagen leren om te gaan, maar geen mobieltje, geen x-box, geen mooi speelgoed? Welk kind komt dan nog met je spelen, misschien wordt je kind wel buitengesloten op school en bij vriendjes als je dat doet? Kortom het is niet zo simpel. Alle adviezen die Mo, Guido, Brené en Eckhart zo mooi geven, zijn meer een streven en dat zien zij ook zelf zo.
De welvaart en prestatie maatschappij
Er zijn zoveel mensen depressief tegenwoordig. Mensen die niet gelukkig zijn. Veel van deze mensen, daaronder ook vele jongeren, voelden wel dat het ze teveel werd. Maar ook al hadden ze geweten dat ze het risico lopen op het ontwikkelen van een depressie en ook al hadden ze kunnen weten wat te doen om een depressie te voorkomen, heel vaak is daar gewoon die fuik. Je kunt niet zomaar stoppen met je opleiding, of met je werk, of met het zorgen voor de ander. Velen gaan daarom door, gevoelens verzetten zich, krijgen geen gehoor en stompen af. Totdat daar het niets is, het sombere, dat het je allemaal niets meer kan schelen, het allemaal toch niets meer aan is en het leven zinloos lijkt. En dan zeggen dat pijn en verdriet bij het leven hoort en je gelukkiger gaat leven als je pijn en verdriet omarmt? Leef je in….niet zo simpel dus. Mo kan wel gemakkelijk zeggen dat we met veel minder kunnen, hij is waarschijnlijk binnen en heeft zijn schaapjes op het droge. Maar het is ook de maatschappij en onze economie die ons deze druk oplegt. Als vele mensen in onze samenleving gaan leven volgens mijn en ook de ideeën van anderen, over hoe je gelukkiger kunt leven. Geen stress meer, leven in het moment (Eckhart Tolle), met minder tevreden zijn? Geen opleiding, geen werk, geen geld. Dan stort volgens mij onze economie in? Dus ook dat kun je niet los zien van elkaar. Als wij mensen geen verwachtingen hebben van anderen en van het leven en het allemaal meer zouden kunnen nemen zoals het gewoon komt. Dan moet ook onze maatschappij minder verwachtingen en eisen hebben en de ruimte bieden om zo te kunnen leven. Ook hier kan het ene niet zonder het andere. Ook deze ideeën, en waarheden naar mijn idee, over minder verwachtingen van het leven hebben, minder materialistisch zijn en het geluk van binnen zoeken, zijn vooralsnog niet zo maakbaar, zo absoluut en realistisch als het aandoet. Ik denk dat je het moet zien als een proces binnenin iemand en als een streven in iemands leven. Misschien wel als de les oftewel de zin van het leven, filosofisch gezien. Brené Brown heeft het heel mooi over de moed die nodig is om imperfect te mogen zijn. En er is tijd nodig om deze moed bij elkaar te kunnen rapen. En uit sociologisch oogpunt? Wie weet misschien gaan we wel naar een andere samenleving in de toekomst, maar ook dat zal dan een langer durend proces zijn.
Mo Gawdat en zijn logica van geluk
Mijn korte samenvatting uit het interview van Mo en mijn eigen visie: Pijn en verdriet horen bij het leven. We kennen het allemaal. We leren ervan, ontwikkelen ons daardoor. Het maakt ons beter en sterker. Tegenslag, teleurstelling, onrecht, grote verlieservaringen, ze doen pijn. Mo verloor zijn zoon, een groot verlies, een enorm gemis met een onbeschrijfelijke pijn en verdriet. Een medische fout werd zijn geliefde zoon fataal. “Waarom???” en “Had ik maar…”, waren eerste reacties bij Mo, zoals bij de meesten van ons in zo’n situatie. Maar hij realiseerde zich dat wat hij ook zou doen, het zou zijn zoon nooit terug kunnen brengen.
Acceptatie, hoe moeilijk ook, hoe pijnlijk ook, is de enige weg. Wat je ook doet, uiteindelijk zul je bij dat punt uitkomen en merken dat wat je ook deed, het niet hielp. Vechten of vluchten is een uitstel van het uiteindelijk toch moeten aanvaarden. De situatie als daarvoor, je geliefde dierbare bij overlijden, komt nooit meer terug. Het gemis, de pijn en het verdriet blijft. Het inzicht dat je geen invloed hebt. Dat je verwachtingen hebt van het leven, die altijd en allemaal ook gewoon niet uit kunnen komen. Je weet nooit of kanker jou deur voorbij zal gaan, je verwacht het misschien, maar weet het nooit. Je verwacht dat jouw kind jou zal overleven, maar het is afwachten of dat ook echt zo zal zijn.
Mo heeft een boek geschreven getiteld “De logica van geluk”. Daarin schrijft hij hoe wij ons in het leven laten verleiden tot de verwachting dat ons leven, ons geluk, maakbaar is. Dat we geluk buiten onszelf zijn gaan zoeken in plaats van binnen in onszelf.